Ponad 120 zdewastowanych nagrobków w ubiegłym roku w Polsce. Co zagraża miejscom spoczynku naszych bliskich?

• Akty wandalizmu to zjawisko nieustannie zagrażające cmentarzom. Tylko w ubiegłym roku w ich wyniku zniszczeniu uległo co najmniej 120 nagrobków w całym kraju.
• Zarządca cmentarza z reguły nie odpowiada za powstałe uszkodzenia. Warto przygotować się, że z tej strony nie otrzymamy wsparcia, kiedy dojdzie do celowego lub przypadkowego zniszczenia miejsca pochówku.
• Koszt odbudowy nagrobka to nawet kilkanaście tysięcy złotych. Mając to na uwadze, warto pomyśleć o jego ubezpieczeniu, najlepiej decydując się na opcję, która gwarantuje przywrócenie go do pierwotnego stanu.

Przełom października i listopada to dobry czas, żeby przy okazji wspominania naszych bliskich, którzy odeszli, pomyśleć także o zabezpieczeniu ich nagrobków.

Żywioły natury oraz wandale – naturalni wrogowie miejsc pochówku   

Miejscom spoczynku naszych bliskich zagrażają różnorodne zjawiska atmosferyczne jak huragany, ulewy, uderzenia pioruna, pożary czy upadki drzew, które powodują szkody także na cmentarzach. Tym bardziej że większość z nich położona jest w otoczeniu drzew lub na nieosłoniętych przestrzeniach. Nagrobkom i grobowcom grożą również podtopienia wywołane deszczami, osunięcia ziemi będące wynikiem np. realizowanych prac budowlanych oraz pęknięcia wywołane mrozem lub naporem pokrywy śnieżnej.

W ostatnich latach miejscom pochówku zagrażają również dewastacje. Akty wandalizmu, niszczenie lub zamalowywanie nagrobków, rozbijanie elementów religijnych jak np. krzyży, figur czy wizerunków świętych, to zdarzenia, które w naszym kraju miewają miejsce. Jak wynika z raportu Laboratorium Wolności Religijnej „Przypadki naruszania wolności religijnej w Polsce” w 2023 roku zgłoszono 67 przypadków celowego niszczenia miejsc kultu, w tym siedem przypadków dotyczyło cmentarzy, gdzie zniszczenia dotyczyły w sumie ponad 120 nagrobków. Zjawisko to pozostaje na stale wysokim poziomie. Raport z roku wcześniejszego mówi bowiem o 10 przypadkach takich zdarzeń na cmentarzach w Polsce i co najmniej 135 zniszczonych nagrobkach. 

Koszt odbudowy nagrobka to nawet kilkanaście tysięcy złotych

Były to zarówno nekropolie chrześcijańskiej, jak i też żydowskie. Media donosiły m.in. o dewastacji cmentarza i kaplicy w Kozakowicach Dolnych, nekropoli w Józefowie, Świerczynie (gdzie nieznani sprawcy zniszczyli aż 40 nagrobków), Brodach Poznańskich lub Zabrzu, gdzie ucierpiało niemal 50 pomników (tam straty oceniono na ok. 400 tys. zł).

Takie kwoty występujące przy szacowaniu zniszczeń nie powinny nikogo dziwić, jeśli wziąć pod uwagę, że koszt jednego nagrobka to od kilku do kilkunastu tys. zł. To wszystko sprawia, że ubezpieczenie miejsca pochówku naszych bliskich powinno być dla każdego bardzo istotną kwestią. Musimy przy tym pamiętać, że ubezpieczenie nagrobka rzadko występuje jako samodzielna ochrona. Zwykle jest rozszerzeniem polisy nieruchomości – mieszkania lub domu jednorodzinnego – wyjaśnia Michał Kawecki, Kierownik Zespołu Ubezpieczeń Korporacyjnych w Saltus Ubezpieczenia.

W przypadku aktów wandalizmu warto także mieć na uwadze to, że indywidualne ubezpieczenie nagrobków i grobowców obejmuje swoim zakresem także drobne kradzieże jego elementów.

Kiedy parafia odpowiada za szkody na cmentarzu?

Jednocześnie trzeba pamiętać, że parafia, jeśli pełni funkcje zarządcy cmentarza, ponosi odpowiedzialność cywilną za powstałe szkody wyłącznie jeśli doszło do nich z winy parafii. Gdy mowa o celowym działaniu, jak i w przypadkach, kiedy piorun uderzy w drzewo lub też nagrobki zostaną podmyte ulewnymi deszczami, wówczas kwalifikowane jest to jako szkody, które nie powstały z winy zarządcy. Ewentualna możliwość dochodzenia odszkodowania z polisy parafii lub innego zarządcy nekropolii następuje np. wtedy, kiedy nagrobek uległ zniszczeniu przez jakieś ewidentne działanie lub zaniechania np. spowodowane zaniedbaniem drzewostanu, lub wykonywaniem prace porządkowych na cmentarzu.

Kiedy np. stare, schorowane, spróchniałe drzewo upadnie i zniszczy grobowiec czy jego otoczenie warto udać się do zarządcy cmentarza, który odpowiada za utrzymanie roślinności we właściwym stanie nie zagrażającym miejscom pamięci i odwiedzającym nekropolie - mówi M. Kawecki z Saltus Ubezpieczenia.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze ubezpieczenia?

Ubezpieczając nagrobek najlepiej zdecydować się na opcję, która gwarantuje najlepszą ochronę, czyli tzw. wartość odtworzeniową. W tym wypadku ubezpieczyciel zobowiązuje się wypłacić odszkodowanie, które pozwala na odbudowę zniszczonego obiektu, czyli przywrócenia go do stanu nowego. W przypadku nagrobków oznacza to pokrycie kosztów remontu, naprawy, odbudowy lub zakup nowego tego samego rodzaju, typu i z tych samych materiałów. Szczególnego znaczenia nabiera to w kontekście stale rosnących kosztów materiałów budowlanych. Cena, jaką płaciliśmy za nagrobek jeszcze kilka lat temu dziś będzie zdecydowanie wyższa.