Czy firmy pamiętają o środowisku?

• Pożary hal produkcyjnych, magazynów czy składowisk odpadów mogą mieć negatywny wpływ na środowisko i spowodować jego zanieczyszczenie.
• Rynek ubezpieczeń zapewnia dwie formy ochrony przed skutkami finansowymi szkód ekologicznych – klauzula dodatkowa do ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej firmy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej oraz polisy oparte na specjalistycznych warunkach za szkody w środowisku.
• Klauzula dodatkowa do ubezpieczenia OC pokrywa tylko usunięcie szkód bez kosztów rekultywacji czy odpowiedzialności administracyjnej.
• Specjalistyczne ubezpieczenie odpowiedzialności za szkody w środowisku obejmuje pełną odpowiedzialność cywilną i administracyjną oraz koszty działań zapobiegawczych oraz naprawczych.

Pożary, zalania, awarie czy inne wypadki mogą powodować nie tylko bezpośrednie szkody w mieniu firmy, ale mieć też fatalne skutki dla środowiska. Tylko w lipcu tego roku mieliśmy kilka przypadków pożarów, które mogły doprowadzić do skażenia okolicy – 9 lipca doszło do pożaru hali magazynowej z elektroodpadami w Gliwicach, 13 lipca płonęła hala produkcyjna w Mińsku Mazowieckim, a 28 lipca w Rzeczycy Ziemiańskiej płonęło składowisko odpadów plastikowych. W przypadku każdego z nich w akcji gaśniczej uczestniczyły też specjalne jednostki, które monitorowały stan powietrza pod kątem emisji toksyn. W przypadku zdarzenia w Mińsku Mazowieckim założono też prewencyjne zapory, żeby nie doszło do skażenia pobliskiej rzeki.

– Do skażenia środowiska może dojść także w przypadku niewielkich awarii czy wypadków. Przykładowo, uszkodzenie zbiornika z paliwem lub olejem, czy wypadki drogowe mogą doprowadzić do skażenia okolicy. Praktycznie każda firma korzysta codziennie z urządzeń i maszyn, których zniszczenie lub uszkodzenia może doprowadzić do wycieku toksycznych substancji. To powinno mieć odzwierciedlenie w ich programie ochrony ubezpieczeniowej. W zależności od charakteru i skali prowadzonej działalności wystarczające może być rozszerzenie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej o odpowiednią klauzulę środowiskową, a w niektórych przypadkach konieczne jest wykupienie również polisy środowiskowej opartej na specjalistycznych warunkach – mówi Agata Kozieł, Dyrektor Działu Ubezpieczeń Korporacyjnych w Saltus Ubezpieczenia.

Dwie ścieżki ochrony

Przedsiębiorcy mają do wyboru dwie formy ochrony przed ryzykiem środowiskowym. Różnią się one zasadniczo zakresem i funkcjonalnością. Klauzula środowiskowa w ubezpieczeniu OC to rozwiązanie dla firm o ograniczonym ryzyku środowiskowym. Pokrywa ona przede wszystkim szkody osób trzecich powstałe w mieniu i na osobie w wyniku przedostania się substancji niebezpiecznych do powietrza, wody lub gruntu, ale tylko gdy dojdzie do nagłego, niezamierzonego zdarzenia. Nie obejmuje kosztów naprawy środowiska w szerszym rozumieniu, ani odpowiedzialności wobec organów administracji publicznej. Nie pokrywa likwidacji szkód w bioróżnorodności, takich jak uszkodzenie chronionych gatunków czy siedlisk, ani kosztów związanych z długoterminowymi skutkami emisji. Co więcej, nie może służyć jako zabezpieczenie roszczeń wymagane przez polskie prawo (np. z tytułu art. 48a czy art. 125 ustawy o odpadach).

– Z kolei specjalistyczne ubezpieczenie środowiskowe zapewnia kompleksową ochronę, obejmującą zarówno odpowiedzialność administracyjną, jak i cywilną. Obejmuje koszty działań zapobiegawczych i naprawczych, w tym roszczenia osób trzecich o zwrot tych kosztów, a także może obejmować koszty wykonania zastępczego w związku ze zbieraniem i przetwarzaniem odpadów, wynikające z przepisów ustawy o odpadach, np. usuwania odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania. Specjalistyczne ubezpieczenie odpowiedzialności za szkody w środowisku chroni przed finansowymi skutkami szkód w powierzchni ziemi (zarówno gruntów własnych, jak i osób trzecich), wodach oraz chronionych gatunkach i siedliskach, niezależnie od tego, czy działania naprawcze wynikają z decyzji administracyjnej, czy są podejmowane samodzielnie przez ubezpieczonego – zauważa Agata Kozieł z SALTUS Ubezpieczenia.

Kiedy specjalistyczna ochrona jest niezbędna?

Szczególnie narażone na szkody środowiskowe są branże, które generują emisję do powietrza, wód lub gleby, wykorzystują substancje niebezpieczne lub sortują i przetwarzają odpady, takie jak gospodarka odpadami, energetyka i ciepłownictwo, przemysł ciężki i chemiczny czy zakłady wodociągowe. Firmy z tych branż często muszą spełniać dodatkowe wymagania prawne - od 2018 roku posiadacze odpadów zobowiązani są do ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, które może wynosić nawet kilkanaście milionów złotych. Ze specjalistycznego ubezpieczenia środowiskowego powinny korzystać także jednostki samorządu terytorialnego oraz ich jednostki podległe i spółki komunalne.

– Należy też pamiętać, że obowiązkiem przedsiębiorcy jest doprowadzenie okolicznego ekosystemu do stanu sprzed szkody, jeśli dojdzie do wycieku niebezpiecznych substancji. Rezerwy ubezpieczeniowe w przypadku specjalistycznych polis środowiskowych odzwierciedlają długi okres rekultywacji. Ubezpieczenie środowiskowe oferuje znacznie szerszy zakres ochrony, odpowiadając na złożone wymogi prawne i ryzyka środowiskowe, podczas gdy klauzula środowiskowa w polisie OC stanowi jedynie podstawowe rozszerzenie ochrony i nie zapewnia środków na pokrycie szkód o charakterze stopniowym, działań naprawczych czy zapobiegawczych w ramach odpowiedzialności administracyjno-prawnej – dodaje Agata Kozieł z SALTUS Ubezpieczenia.

Firmy, zwłaszcza te prowadzące działalność w branżach podwyższonego ryzyka środowiskowego, nie mogą pozwolić sobie na niepełną ochronę. Wybór odpowiedniego rozwiązania ubezpieczeniowego powinien być poprzedzony rzetelną analizą ryzyka środowiskowego i wymagań prawnych. Tylko wtedy program ochrony ubezpieczeniowej będzie skutecznie chronić firmę przed potencjalnie katastrofalnymi w skutkach szkodami środowiskowymi.